Op het eerste gezicht zou je misschien niet direct verwachten dat pijn en angst veel met elkaar te maken hebben. Pijn is pijn, en angst is angst, toch? Maar, ik zou deze blog natuurlijk niet schrijven als daar toch meer achter zit dan we denken…

Eerder kon je al lezen dat pijn en angst beide ‘waarschuwingssystemen’ van ons lichaam zijn met best wat overeenkomsten. In een notendop: om minder angstig te worden moeten we regelmatig spannende dingen doen, en om minder pijn te krijgen moeten we regelmatig dingen doen die pijn veroorzaken. Het liefst opbouwend en regelmatig. 

Maar waar ik vandaag stil bij sta is hoe pijn tot meer angst kan leiden. Omdat pijn zo’n naar gevoel is willen we er zo weinig mogelijk van. Wat gebeurt, is dat we wat bang worden voor activiteiten die eerder tot pijn hebben geleid.

Een persoonlijk voorbeeld

Laat ik eens een persoonlijk voorbeeld nemen. Op skivakantie een aantal jaar geleden vloog een skiër in volle snelheid tegen mijn rechter schouder op, terwijl ik langzaam aan het snowboarden was (het was in een van die ‘slow’ gebieden, maar daar hiel die skier geen rekening mee…). Na een aantal weken rustig aan doen, besloot ik weer te gaan sporten. Ik merkte best wel wat gespannen te zijn. Na de eerste keer trainen kreeg ik een dag later ‘uitstralende pijn’ door mijn rechter arm. Mijn linker schouder begon ook nog pijn te doen! Terwijl ik toch zeker wist dat daar echt niks mee aan de hand was. Ik probeerde te doen waar ik hier over schrijf. Blijven bewegen, rustig doorgaan met sport opbouwen en veel armbewegingen oefenen (vooral gekke bewegingen maken helpt dan!). De eerste dagen erg spannend, met de angst dat ik mijn hele arm en schouder misschien wel naar de vernieling zou helpen (wat helemaal niet logisch is, maar toch). Geleidelijk werd de pijn minder, mijn schouder links was vrij snel weer ‘ok’, en de ‘echt geblesseerde’ schouder na een aantal weken vrij van pijn. Naarmate ik meer ging oefenen nam ook de spanning af. 

Wat je in mijn eigen (waargebeurde!) voorbeeld ziet, en wellicht ook herkent, is dat het ontzettend spannend kan zijn om activiteiten op te pakken die eerder tot pijn leidden. Ons hersenen steken zo in elkaar dat ze je optimaal willen beschermen, maar schieten daar helaas in door. Dat zorgt niet alleen voor meer pijn, maar ook voor meer angst (voor pijn!). Het ene waarschuwingssysteem steekt de ander als het ware aan.

Angst en voorspellingen

Een kenmerk passend bij angst, is dat er altijd een voorspelling aan gekoppeld is:

– Mijn rug gaat kapot als ik boodschappen til

– Als ik teveel doe maak ik mijn schouder kapot

– Mijn knie slijt nog meer als ik veel ga fietsen

Vrijwel iedereen met pijn maakt zulke voorspellingen, omdat ons hersenen nou eenmaal zo in elkaar steken. De onbewuste waarschuwingssystemen in ons hersenen zijn de hele dag door voorspellingen aan het maken. 

Wat doe je er aan?

De waarschuwingssystemen in ons hersenen zijn helaas wat bijzonder in nieuwe dingen leren. Het helpt een beetje, maar niet genoeg, om veel te lezen. Lezen over pijn en angst zorgt voor begrip, wat de eerste stap is, maar niet voor minder pijn en angst. Om je pijn en angst te verminderen, zul je de waarschuwingssystemen moeten ‘bewijzen’ dat ze het mis hebben. 

Een hele mooie manier om dit te doen heet ‘blootstelling in kleine stapjes’. Het idee is, dat je eerst opschrijft wat je grootste angst is. Bijvoorbeeld: Als ik de boodschappen til gaat er iets stuk in mijn rug. Hoe meer je hierover opschrijft, hoe beter! Wat gaat er vervolgens gebeuren? Hoe merk je dat er iets stuk is? Wat moet je vervolgens doen? 

Wat je daarna gaat doen, is precies datgene wat de angst oproept. Begin klein, bijvoorbeeld met een lichte tas boodschappen en bouw rustig op. En het belangrijkste: Ga na of je doemscenario is uitgekomen? Is je rug stuk gebroken? Moest de ambulance komen? Heb je vier dagen moeten liggen? Heb je nu gips om je hele lichaam? Zo niet, wat heeft de ervaring je geleerd? 

Let op dat het hier niet zozeer om ‘pijn’ gaat. Pijn is een waarschuwer. Waarschijnlijk gaat je lichaam al pijn als je denkt aan de activiteit waar je bang voor bent, want je hersenen denken dat ze jou daarmee een plezier doen. Ga vooral na of er echt schade is, los van de pijn. Hoe meer je doet en durft, hoe meer de waarschuwingen zullen dimmen – maar dit heeft tijd nodig. 

Klinkt dit je te gevaarlijk in de oren? Blootstelling in stapjes (graduele exposure) is een wetenschappelijk bewezen behandeling voor pijnklachten, waar de Nederlanders zelfs in voorop lopen! Het kan ontzettend helpen om een goede behandelaar bij je te hebben wanneer je dit zelf zou willen oppakken (google op graduele exposure bij pijn).